Op 2 mei 2022 publiceerden journalisten Josh Gerstein en Alexander Ward een exclusive op de Politico website. De twee hadden toegang gekregen tot een gelekte eerste ontwerp-meerderheidsadvies geschreven door rechter Samuel Alito, waarin stond dat het Hooggerechtshof heeft gestemd om de Amerikaanse abortuswet, Roe v. Wade, te schrappen. Over de hele wereld braken discussies uit als gevolg. Op 25 juni zet het Hooggerechtshof door en schrapt het het landelijke recht op abortus. Wat houdt dit precies in? Elke staat mag nu voor zichzelf kiezen of abortus legaal is. Verwacht wordt dat 26 staten de toegang tot abortus zullen verbieden of beperken nu dat Roe v. Wade geschrapt is. Dit betekent dus dat in 26 staten vrouwen geen legale en veilige abortus meer mogen plegen, en gelimiteerd zijn tot de opties van naar een progressieve staat reizen of een zogenaamde ‘Back Alley abortion’(een illegale en meestal gevaarlijke operatie om een zwangerschap te beëindigen, uitgevoerd door iemand die niet medisch is opgeleid).
Reactie in de Verenigde Staten
Logischerwijs volgde er in reactie op de publicatie van het artikel van Politico een pandemonium, zowel in de Verenigde Staten als daarbuiten. Tienduizenden mensen gingen de straat op en demonstreerden tegen mogelijke strengere abortuswetten. In de Amerikaanse hoofdstad, Washington D.C., verzamelden bijna 10.000 demonstranten zich voor het Witte Huis om samen naar het Amerikaanse Hooggerechtshof te marcheren. Toen het recht op 25 juni geschrapt werd kwamen er nog meer mensen in beweging om te protesteren tegen de beslissing.
Maar waarom is de situatie in de Verenigde Staten interessant voor ons? Wij wonen helemaal aan de andere kant van de Atlantische oceaan. Velen van ons zullen ongetwijfeld het nieuws over de Amerikaanse politiek volgen, maar wat voor impact heeft het nu op ons? Waarom zouden wij ons zorgen maken over de herroeping van Roe v. Wade? Dit sentiment hoor ik veel om me heen, met name van de oudere generaties, en ik zie het online in commentaar-secties van nieuwsaccounts zoals NOS opduiken. Het is ook geen gekke vraag: wat er in de Verenigde Staten gebeurt heeft geen directe invloed op ons. Toch heeft het wel degelijk effect op ons hier in Nederland, zeker onder jongeren. De situatie in de Verenigde Staten wakkert discussies aan over het recht op abortus in ons land. Ook wordt er op de sociale media veel content over gecreëerd.
#Keepyourlawsoffofmybody
Zo nam bijvoorbeeld op TikTok de #keepyourlawsoffofmybody-trend de VoorJou-pagina van de miljoenen gebruikers over. In korte clips vertelden duizenden vrouwen en meisjes over hun ervaringen met seksueel geweld, seksueel misbruik, verkrachting en mislukte/levensbedreigende zwangerschappen, om vervolgens de kijker te vragen of zij het ooit hebben meegemaakt. Hierop volgt een zwart scherm met een variatie op de tekst ‘Keep your laws off of my body’. Hoewel deze trend begon met filmpjes afkomstig uit de Verenigde Staten, sloeg het al gauw over naar de rest van de wereld. Binnen een dag of twee maakten Nederlandse vrouwen en meisjes ook filmpjes met hun verhaal, en waarom het recht op lichamelijke autonomie, waaronder het recht op abortus, voor hen belangrijk is. Hier bleef het niet bij: op 7 mei was er op De Dam in Amsterdam een solidariteitsdemonstratie, waarop volop de leus ‘Baas in eigen buik!’ wordt geroepen, net zoals vijftig jaar geleden werd gedaan. Er is dus een gigantisch maatschappelijk draagvlak voor het onderwerp, zeker nu het zo actueel is. Vandaag de dag is er nog steeds veel weerstand tegen abortus in Nederland. Zo was de beslissing om de vijf dagen bedenktijd af te schaffen was erg controversieel, en waken er nog steeds anti-abortus groepen voor de klinieken die door vrouwen als zeer intimiderend worden ervaren.
Discussies zijn onvermijdelijk
Het onderwerp is nu actueler dan ooit. Studenten en scholieren discussiëren er onderling op los, in het klaslokaal en in informele sfeer. Schokkend is echter hoe weinig de gemiddelde persoon af weet van de strijd die ook in Nederland geleverd is voor de legalisering van abortus. Dit gebrek aan kennis begint al op de middelbare scholen. Wanneer er in (de meeste) geschiedenis/maatschappijleer lessen wordt gesproken over de Tweede Feministische golf en de Dolle Mina’s gaat het vooral over onderwerpen zoals de pil en toestroom van vrouwen naar de werkvloer. Over bijvoorbeeld de demonstraties voor het recht op abortus en de sluiting van abortuskliniek Bloemenhove in Heemstede blijft het akelig stil. Scholen en docenten schuwen vaak het controversiële onderwerp, bang voor de felle debatten die het teweeg brengt.
Mijn mening is echter dat we van het stigma rondom de geschiedenis van de Wet afbreking zwangerschap (1981) af moeten. Discussies over het onderwerp zijn onvermijdelijk, dus laat ze dan juist in de veilige omgeving van het klaslokaal plaatsvinden. Dat leerlingen de discussies onderling voeren is ondertussen duidelijk. Bied de informatie aan die de leerlingen nodig hebben om een geïnformeerd debat te kunnen voeren. Leer hen hoe vrouwen gestreden hebben voor de Wet afbreking zwangerschap, en over de kritiek die op deze wet, en op abortus algemeen, geuit werd. Zorg voor een breder begrip van de wet en van de geschiedenis van de wet. De leerlingen staan vervolgens volledig vrij om hun eigen mening over dit onderwerp te formuleren, maar dan heeft de school er in ieder geval voor gezorgd dat deze mening gebaseerd is op feitelijke kennis. Als deze ontbreekt kan dit tot angst en onbegrip leiden, terwijl het aantonen van de positieve effecten van de legalisering juist begrip verschaft. Zonder eigen kennis ben je als mens afhankelijk van de meningen van anderen, waarbij het gevaar van radicalisering op de loer ligt. Sociale media zoals TikTok en Instagram vergroten dit risico omdat iedereen vrij staat om te posten wat hij/zij wil, ongeacht of dit correct is. De leerlingen worden dus aan de lopende band blootgesteld aan informatie van onbetrouwbare bronnen, terwijl zij vaak niet de mediageletterdheid hebben om hier doorheen te prikken.
Goed geïnformeerd
Abortus is een mensenrecht, maar als er steeds grotere groepen mensen tegen de procedure zijn vanwege een verkeerde indruk of vanwege hun geloofsovertuigingen, lopen we het risico dat dit recht zal verdwijnen. Dat dit mogelijk is hebben we recent in Polen en de Verenigde Staten gezien. Dit zou een grote stap terug zijn in de rechten van de Nederlandse vrouw en de strijd voor gelijkheid. Het is dus van belang dat mensen goed geïnformeerd zijn, zowel over de procedure als over de strijd die hier voor geleverd is. De eerste stappen hiervoor kunnen al op de middelbare scholen genomen worden. Deze verantwoordelijkheid voor aandacht voor de geschiedenis van de Wet afbreking zwangerschap moet natuurlijk niet alleen bij scholen liggen, maar ook bij de media en de overheid. Kortom, ja, er moet zeker meer aandacht voor de geschiedenis van de Wet afbreking zwangerschap komen.
Door Fabienne van Wijngaarden
Fabienne van Wijngaarden (19 jaar) gaat na de zomer aan haar tweede jaar van de bachelor Geschiedenis aan de Universiteit Utrecht beginnen. Daarnaast is ze ook actief binnen de Utrechtse Historische Studenten Kring (UHSK), waar ze volgend jaar de rollen van voorzitter voor de Carrièrecommissie en hoofdredacteur voor Historisch Tijdschrift Aanzet mag gaan vervullen.
