Als je in de jaren 90 opgroeide, kwam je in de Taptoe of de Tina nog wel eens een stukje tegen over hoe meisjes zoals jij leefden in Noord-Ierland. Daarin werden dan een aantal persoonlijke feiten opgesomd die ze met jou gemeen hadden – of juist niet. Maar bovenal gingen deze artikeltjes over de bizarre realiteit waar ze dagelijks mee te maken kregen: religieuze vijandigheden, een constante militaire aanwezigheid, en aanslagen door de Provisional Irish Republican Army (IRA). Het waren de laatste jaren van The Troubles, het etno-nationalistische conflict tussen pro-Britse en pro-Ierse paramilitaire groepen en de Britse autoriteiten onderling. De Noord-Ierse serie Derry Girls wist sinds 2018 luchtigheid en komedie in beeld te brengen te midden van deze dramatische geschiedenis, maar eindigt met serieuze boodschappen over het verleden.
Alledaagse realiteit
De desbetreffende Derry Girls zijn Erin Quinn (Saoirse-Monica Jackson), haar nichtje Orla McCool (Louisa Harland), en hun vriendinnen Clare Devlin (Nicola Coughlan) en Michelle Mallon (Jamie-Lee O’Donnell). De serie volgt deze katholieke tieners uit Derry – ‘or Londonderry, depending on your persuasion’ – vanaf het moment dat Michelles Engelse neef James Maguire (Dylan Llewellyn) door zijn moeder bij haar thuis wordt achtergelaten. Voor hem voelt zijn nieuwe omgeving soms als de wereld van Alice in Wonderland. Opeens krijgt hij vrijwel dagelijks te maken met militaire controles op de schoolbus en bommeldingen. Maar het is doodnormaal voor zijn vriendinnen én hun families, die hun haat voor de Engelsen nog weleens op hem af willen reageren. Het zijn de ingrediënten voor buikschuddende hilariteit.
Het derde en laatste seizoen gaat verder na het staakt-het-vuren van 1994 en werkt toe naar het Goedevrijdagakkoord van 1998, dat een einde maakte aan The Troubles. Met het wegvallen van de gewelddadigheden en de komst van vrede, lijken de makers moeite te hebben gehad om leuke invalshoeken te vinden voor de nieuwe afleveringen. De gekozen onderwerpen, zoals het leeghalen van een spookhuis, verkeerd geïnterperteerde affaires en verlovingen, en de bij toeval ontdekte opbrengst van een overval zijn niet altijd even interessant. De connectie met de typische jeugd van een doorsnee Noord-Ierse tiener is namelijk aanzienlijk minder sterk dan voorheen. In seizoen 1 en 2 kwamen er soms ook buitengewone thema’s aan bod, zoals huilende Mariabeelden, ontsnapte ijsberen en brand in de snackbar. Maar dat wisten de makers toen nog op hilarische wijze te koppelen aan priesters en nonnen die thuis op bezoek kwamen, het wonder dat Take That eindelijk eens in Belfast optrad, en het fenomeen dat elk gezin in Derry vrijdags niet kookte, maar patat bestelde. In seizoen 3 komen de intrede van de magnetron en de videotheek voorbij, maar die fungeren nauwelijks als komische plotonderdelen.
Tóch weet Derry Girls met dit seizoen – en dan in het bijzonder met de extra lange laatste aflevering – drie belangrijke boodschappen over te brengen over de beleving van het verleden.
Nostalgie en spookverhalen
De eerste is een constante geweest in de serie. The Troubles waren voor veel Noord-Ierse kijkers, en ook voor de makers van de serie, onderdeel van een formatieve ervaring. Ondanks het geweld, het bloedvergieten, en de vele verschrikkelijke verliezen, kunnen zij tóch nostalgie voelen voor deze periode in hun leven. Zelfs voor de controles op de grens met Ierland, voor de bomontmantelende robotjes, en de evacuatie van bioscoopzalen wegens geweldsdreigingen. En tegelijkertijd natuurlijk ook gewoon voor Chupa Chups, playbackshows en de Spice Girls.
De tweede boodschap wordt expliciet verwoord door Erin. De komst van een nieuw tijdperk was voor Noord-Ierland en de rest van de wereld een broodnodige stap naar een betere toekomst. Zo is het in ieder geval de geschiedenisboeken ingegaan. Maar het is heel interessant hoe deze serie ons eraan herinnert dat het voor de generatie van de Derry Girls ook heel spannend was, misschien zelfs wel angstaanjagend. Ze hadden immers niet anders gekend. Bovendien moest het maar blijken of de situatie in hun land er inderdaad op vooruit zou gaan – en niet achteruit.
En ten slotte eindigt de serie met een belangrijke gedachte over de herinnering van het collectieve verleden. Erins opa Joe (Ian McElhinney) spreekt de voorspelling uit dat The Troubles voor haar kinderen misschien wel een spookverhaal zal worden dat ze nooit zullen geloven. Verontrustend genoeg blijkt dit slechts twee decennia later al waarheid te worden. Zo heeft Sinn Fein, een sterk Iers-republikeinse politieke partij, die bovenal de hereniging van Ierland nastreeft, de Noord-Ierse parlementsverkiezingen van afgelopen mei gewonnen. De partij is veelvuldig in verband gebracht met de IRA, die door het Goedevrijdagakkoord nooit is berecht voor haar misdaden. Voor de generatie van de Derry Girls is de partij een bedreiging van de vrede. Een nieuwe generatie die The Troubles nooit heeft meegemaakt snapt niet waarom.
Tranen
Het zwakkere derde seizoen eindigt zo wel met tranen, maar niet zozeer meer van het lachen. De eerste twee seizoenen wisten die beter bij de kijker te ontlokken. Bij het internationale publiek zal Derry Girls vooral om die reden een klassieker worden. Onder de Noord-Ieren is dat het nu al, niet alleen vanwege de humor, maar ook om de karakteristieke en herkenbare verbeelding van hun persoonlijke historische beleving.
Lisa McGee: Derry Girls (2018-2022)
Met o.a. Saoirse-Monica Jackson, Louisa Harland, Nicola Coughlan en Jamie-Lee O’Donnell
Hat Trick Productions
Jasmijn Groot heeft Geschiedenis en Oudheidkunde gestudeerd aan de Universiteit van Amsterdam en de Vrije Universiteit, met een specialisatie in genderstudies en vrouwengeschiedenis. Tijdens haar studie was ze onder andere redactrice voor Skript Historisch Tijdschrift en CODEX Historiae. Ze zet haar passie voor vrouwengeschiedenis voort bij Jonge Historici, Feminist Evolution Leiden en op haar website www.jasmijn-groot.nl.
