Stephen Fry, Helden. De grote avonturen uit de Griekse mythologie
Thomas Rap, 2019.
ISBN: 9789400402935
€24,99
Na het succes van Mythos kon een tweede deel niet uitblijven. In Helden vertelt gevierd schrijver en komiek Stephen Fry enthousiast over helden uit de Griekse mythologie.
Voorganger
Op het eerste gezicht lijkt Helden veel op zijn voorganger. De centrale elementen uit Mythos zijn overgenomen, waarmee de formule ongewijzigd blijft. Fry deelt opnieuw zijn passie voor Griekse mythen met hier en daar een goede dosis Britse humor. Af en toe verwijst Helden naar Mythos, maar het maakt voor het begrijpen van de verhalen niet uit welk boek eerst gelezen wordt – volgens Fry kunnen beide delen zelfs door elkaar heen gelezen worden. Het enige, grote verschil is de indeling: omdat Helden verhalen van Griekse helden behandelt, is een chronologische indeling niet altijd mogelijk, bijvoorbeeld omdat een eerdergenoemde held later aanwezig is in het verhaal van een ander.
Wat Helden, net als Mythos, zo bijzonder maakt is de hoeveelheid beschikbare informatie die de lezer wordt toegeworpen. In de voetnoten worden de meest uiteenlopende zaken behandeld. Zo vertelt Fry onder meer over hoe een Grieks persoon aan zijn naam komt, waar we een personage nog meer van kunnen kennen en hoe er door de eeuwen heen over een bepaald detail werd gedacht. Als lezer kun je ervoor kiezen om deze voetnoten links te laten liggen, want ook zonder hen is het boek goed te begrijpen. Toch is het aan te raden de voetnoten te bestuderen – daardoor krijg je veel meer diepgang in het verhaal.
Populairwetenschappelijk?
Wel is het lastig om Helden te plaatsen. De recensie van Mythos beschreef al dat dit werk vooral een hervertelling van mythen is, maar niet tot een populairwetenschappelijk werk gerekend kan worden. Toch zou Heroes voor velen in deze categorie behoren, omdat Fry, vanwege zijn humoristische toon, op een breed publiek mikt. Tegelijkertijd haalt hij uit naar historici die strikt bij de feiten blijven en niet willen spelen met Griekse woorden en ideeën uit de mythen. Volgens Fry zien deze historici zien de mythen als een vaststaand gegeven, een feitelijke, statische gebeurtenis uit de geschiedenis, terwijl de auteur er zelf van overtuigd is dat mythen vooral als veranderlijke verhalen beschouwd moeten worden. Doordat hij zich, gewapend met die overtuiging, tegen een aantal historici keert, neemt hij tegelijkertijd deel aan een breder, academisch debat over feit en interpretatie.
Wat vaak vergeten wordt, is dat de verhalen van helden uit de Griekse mythologie vooral mondeling zijn overgeleverd zijn en pas later op schrift zijn gesteld. Het is daardoor lastig om dé waarheid naar boven te halen. Fry toont hoe moeilijk het kan zijn om een bepaald detail, bijvoorbeeld de dood van een prinses, precies te duiden. Zijn oplossing hiervoor is om in een voetnoot verschillende interpretaties te beschrijven, en in de tekst zijn eigen interpretatie te kiezen.
Humor
Fry gebruikt zijn humor niet alleen om de verhalen van helden tot leven te wekken, maar ook om iets te verduidelijken. Als Fry vertelt over een halfnaakte man, merkt hij bijvoorbeeld op dat deze man voor Griekse begrippen gekleed was, maar wij hem in de moderne tijd als poedelnaakt zouden beschouwen. Door dergelijke humoristische weerspiegelingen te maken, is Fry, in zijn hoedanigheid als komiek, duidelijk in het boek aanwezig. Dit siert hem: hij neemt de lezer als het ware mee op zijn reis door de Griekse oudheid. Daardoor voelt het boek heel persoonlijk aan.
Wetenschappelijk of niet: Helden is opnieuw een goed geschreven boek dat maar lastig weg te leggen is. Door de velen voetnoten is het werk een goede opzet voor het doen van verder onderzoek, maar deze zijn niet essentieel om het verhaal te kunnen volgen. Helden laat zich hiermee op meerdere manieren lezen, maar werkt hoe dan ook zeer aanstekelijk.
Door Inge Kleefman.
Inge Kleefman (1999) behaalde eerst een propedeuse journalistiek op hogeschool Windesheim en is daarna begonnen aan een studie geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam, waar ze nu in haar tweede studiejaar zit.
