De Franse film Tirailleurs (Engels: Father & Soldier) is een fictiefilm die de geschiedenis van de Franse tirailleurs, oftewel koloniale soldaten, op een indrukwekkende manier belicht. De Franse film richt een schijnwerper op dit onderwerp, dat maar zelden op het witte doek is verschenen. De film belicht met pijnlijke accuratesse hoe hun moed, doorzettingsvermogen en loyaliteit bijdroegen aan de bevrijding van Frankrijk. Deze keer gaat de film over het Senagalese leger, met de grote ster Omar Sy in de hoofdrol.
Les Tirailleurs
Tirailleurs vertelt het verhaal van de Senegalese Bakary Diallo (Omar Sy), die zich vrijwillig aanmeldt voor het Franse leger om zijn 17-jarige zoon Thierno (Alassane Diong) bij te kunnen staan. De term les tirailleurs, wat letterlijk vertaald de ‘schutters’ betekent, verwijst naar de regimenten van gekoloniseerde Afrikaanse soldaten, die dienden in het Franse leger tijdens talrijke conflicten, waaronder de wereldoorlogen. Deze soldaten kwamen uit zowel Noord- als West-Afrika. In Tirailleurs draait het om koloniale onderdanen uit Frans-Senegal. De openingsscène van de film toont een serene en rustgevende omgeving op het Senegalese platteland in 1917. Bakary runt samen met zijn zoon een boerderij, met een gezin dat woont in een nabijgelegen dorp. Dit vredige leven wordt verstoord door de inval van het Franse leger in zijn dorp om soldaten te werven voor de ‘Grote Oorlog’, zoals indertijd werd verwezen naar de Eerste Wereldoorlog. Deze gebeurtenis vormt de basis van een complex verhaal. De jonge mannen van het dorp worden met geweld gedwongen om te dienen in het leger. Hierop besluit Bakary zich vrijwillig te melden bij het leger om samen met zijn zoon te deserteren. Maar na een gefaalde poging belanden ze in een gruwelijke loopgraaf in Oost-Frankrijk, waar ze geconfronteerd worden met de rauwe realiteit van de oorlog.
Volwassen worden
De film richt zich niet alleen op Bakary, maar vooral op de ontwikkeling van zijn zoon. De oorlog dwingt de 17-jarige Thierno om snel volwassen te worden. Waar hij in het begin nog afhankelijk is van zijn vader, bewijst hij zichzelf als een ware held tijdens één van de grootste slagscenes. Thierno ontwijkt moedig kogels en doodt een aantal Duitsers aan het front. De witte luitenant Chambreau (Jonas Bloquet) herkent Thierno’s talent. Als gevolg hiervan wordt Thierno gepromoveerd tot korporaal en raakt hij in een interessante positie als leider van een ploeg waarin zijn vader ook dient. Het verhaal ontvouwt zich door de ogen van Thierno, die een balans probeert te vinden tussen zijn loyaliteit aan zijn team en zijn gehoorzaamheid aan zijn vader. Ondertussen blijft Bakary proberen een uitweg te vinden voor hem en zijn zoon.
Afrika als heterogeen continent
De kijker wordt meteen meegezogen in het leven van de Franse tirailleurs in de vroege delen van de film. Deze bijzondere regimenten vochten vaak apart van de Franse witte soldaten en bestonden uit een mix van mannen uit alle delen van West-Afrika. Wat de film dan ook opmerkelijk maakt, is het gebruik van diverse Afrikaanse talen door de soldaten. Bakary en zijn zoon communiceren in het Fula, terwijl andere troepen het Wolof spreken. Dit creëert een realistische en genuanceerde sfeer van Afrikaanse culturele diversiteit. Hoewel dit de verstaanbaarheid soms kan bemoeilijken, maakt het de film authentieker dan doorsnee Hollywood producties. Een film die niet alleen een kijkje geeft in de brute werkelijkheid, maar ook de verrijkende diversiteit van Afrikaanse gemeenschappen weergeeft.
Het Frans koloniaal verleden
In 2006 verscheen er voor het laatst een film over de tirailleurs: Indigènes (Engels: Days of Glory), over Maghrebijnse soldaten die dienden als tirailleurs tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hoewel de bijdragen van de tirailleurs wel erkend worden in Frankrijk, is er in het publieke debat over het Franse koloniale bewind in Afrika maar weinig aandacht voor hen. Tirailleurs werpt dan ook licht op het onrechtvaardige koloniale bestel dat Frankrijk in Afrika uitbuitte. De film benadrukt hoe de Franse legertop inheemse bevolkingsgroepen in de Afrikaanse koloniën dwong om voor hen te vechten, om in de modder in het grijze en grauwe West-Europa een zinloze oorlog uit te vechten die niks met hen te maken had. Het verhaal schetst een accuraat beeld van de brutaliteit en de onderdrukking die hiermee gepaard ging. De film toont daarmee niet alleen een belangrijke historische context, maar ook een kritische reflectie op deze donkere periode van de Franse geschiedenis. Wel wordt het verhaal enigszins voorspelbaar en zonder vernieuwende inzichten verteld. Deze film lijkt de kans te missen om écht aan te sluiten bij de lopende discussies over het koloniale verleden van Frankrijk in de echte wereld.
Door de belangrijke rol voor de relatie tussen vader en zoon is Tirailleurs meer dan een standaard oorlogsfilm. De film biedt een goed voorbeeld van historisch verantwoorde cinema en verdient het respect voor het onderwerp dat het aanpakt. Het acteerwerk is over het algemeen sterk en de cinematografie is indrukwekkend. De meeste kijkers zullen Omar Sy kennen uit comedy-drama’s zoals Intouchables en Lupin, beide internationale successen, en ook hier zet hij een zeer sterke performance neer.
Door Rajae el Morabet Belhaj
Mathieu Vadepied: Tirailleurs (2022)
Met o.a. Omar Sy, Alassane Diong, Alassane Sy
Te zien op Netflix
Rajae el Morabet Belhaj (1998) heeft de bachelor Geschiedenis aan de Universiteit Leiden afgerond, waar ze zich heeft gespecialiseerd in raciale betrekkingen in de Amerikaanse samenleving in historisch perspectief. Momenteel volgt ze de research master History: Cities, Migration and Global Interdependence en de master North American Studies in Leiden en doet zij onderzoek naar sociale relaties tussen etnische groepen en politiegeweld in Amerikaanse mainstream film.
